پراش پرتو ایکس

اساس روش پراش پرتو ایکس قانون براگ nλ=۲d sinΘ است که λ طول موج پرتو ایکس، d فاصله بین صفحات کریستالی موازی (hkl) و Θ نصف زاویه بین پرتو تابیده شده و بازتاب می‌باشد (شکل ۱). پراش پرتو ایکس با طول موج مشخص از تیوپ (منبع) اشعه ایکس ساطع می‌شود و پس از برخورد به نمونه، پرتو پراش یافته و وارد کنتور یا دتکتور (Detector) می‌گردد. در نهایت نرم افزار متصل به دستگاه نمودار شدت پرتو پراش یافته را بر حسب ۲Θ رسم می‌نماید. نرم افزار دیگری (برای مثال: X’Pert high score plus یا Jade) لازم است تا ساختار کریستالی و فازهای موجود در ماده را با استفاده از بانک‌های اطلاعاتی فازها شناسایی کند.

شکل ۱- پراش پرتو ایکس توسط صفحات شبکه

بر اساس نحوه چرخش نمونه و بازوهای نگهدارنده تیوپ و دتکتور  دو نوع دستگاه XRD وجود دارد:

۱-روش Θ-۲Θ: در این روش تیوپ اشعه ایکس ثابت است. نمونه با زاویه Θ و دتکتور با زاویه ۲Θ شروع به چرخش می‌کند. این روش برای اندازه‌گیری قطعات مناسب‌تر است چون برای جلوگیری از ریزش پودر بایستی از نوار چسب استفاده نمود که محدودیت‌هایی را به همراه دارد.

۲- روش Θ-Θ: در این روش نمونه ثابت است. تیوپ و دتکتور هر دو با زاویه Θ شروع به چرخش می‌کنند. مزیت این روش این است که هم برای اندازه گیری مواد به شکل پودر و هم به شکل قطعه مناسب است. دستگاه شرکت نقش پراش صنعتی اصفهان از نوع Θ-Θ است و بنابراین مواد پودری یا قطعات را با دقت بالایی در محدوده زاویه ۲Θ=۰-۱۶۰° آزمایش می‌نماید.

لازم به ذکر است که این دستگاه از نوع دقت بالا (High precision) بوده و قادر است به درخواست مشتری آزمایشات را با حداقل زاویه گام ۰/۰۰۰۱ درجه و با حداکثر زمان گام ۱۲s، انجام دهد.